KPSS coğrafya ders notlarından derlenmiş olan yazımızda Coğrafya’nın bilmeniz gereken bazı önemli bölümlerini özet halinde bir araya getirdik.
KPSS coğrafya önemli ders notları‘nın 2018 KPSS hazırlanan tüm adaylara faydalı olmasını umuyoruz.
Coğrafi Konum •
Enlemin etkilediği en önemli faktör iklimdir.
• Boylam en çok yerel saat farklılaşmasını sağlar.
• En büyük paralel Ekvator, en küçük paraleller kutup noktalarıdır.
• Meridyenlerin en önemli özelliği boylarının eşit olmasıdır.
• Güneş ışınlarının en son dik geldiği yerler, dönencelerdir.
• Dönencelerin sınırını belirleyen en önemli faktör eksen eğikliğidir.
• En son,bir günün 24 saate kadar yaşandığı yerler kutup daireleridir.
• Gündönümlerinde, güneş ışınlarının en son teğet olarak geldiği yerler kutup daireleridir.
• Paralellerle meridyenleri birbirinden ayıran en önemli farklar:uzunlukların meridyenlerde aynı, paralellerde farklı olması, aradaki mesafenin paralellerde aynı, meridyenlerde farklı olmasıdır.
• İki meridyen arasındaki uzaklık, en fazla Ekvatorda en az kutuplardadır.
• Yerel saatin, en ileri olduğu yer 180o Doğu meridyeni; en geri olduğu yer 180o Batı meridyenidir.
• Bir yerde güneşin en yüksek olduğu an, gölgenin en kısa olduğu an, Güneş ışınlarının gün içinde en büyük açıyla geldiği an öğle vaktidir.
Türkiye’nin;
• En güney noktası 36o Kuzey paralelinden,
• En kuzey noktası 42o Kuzey paralelinden,
• En batı noktası 26o Doğu meridyeninden,
• En doğu noktası 45o Doğu meridyeninden,
Türkiye’nin;
• En uzun kara sınırı Suriye,
• En kısa kara sınırı Nahcivan,
• En işlek kara sınırı Bulgaristan,
• En elverişsiz İran sınırı,
• En uzun deniz sınırı Ege denizi sınırıdır
Dünya’nın Şekli ve Hareketleri
Dünyanın geoid olmasının en önemli sonuçları:
• Ekvator yarıçapının kutuplar yarıçapından fazla olması,
• Yerçekiminin en az Ekvator’da, en fazla kutuplarda olmasıdır.
Dünyanın yuvarlak olmasının en önemli sonuçları; • Güneş ışınlarının düşme açısı;
• En büyük Ekvator’da
• En küçük kutuplarda olması
Dünyanın dönüş hızının;
• En fazla Ekvator’da
• En az kutuplarda olmasıdır.
İki meridyen arası uzaklığın;
• En fazla Ekvator’da,
• En az kutuplarda olmasıdır.
• Eksen eğikliğinin en önemli sonucu mevsimlerin oluşmasıdır.
• Eksen eğikliğinin en önemli sonucu mevsimlerin oluşturması ve dönencelerin sınırını belirlemesidir.
Dünyanın yıllık hareketi sırasında Güneş’e;
• En uzak olduğu an günötedir. (4 Temmuz)
• En yakın olduğu an gün beridir. (3 Ocak)
• Dünyanın yörüngesinin elips olmasının en önemli sonucu mevsim sürelerinin farklı olmasıdır.
21 Mart ve 23 Eylül’de Ekvator’da; • Gölge boyu en kısa,
• Isınma en fazla, aydınlatılan alan en dar,
• Işınların yere değme açısı en büyük,
• Işınların atmosferde tutulması en az,
• Işınların atmosferde aldığı yol en kısa,
• Işınların geri yansıması en azdır,
21 Haziran’da Kuzey yarımkürede;
• En uzun gündüz,
• En kısa gece,
• En kısa gölge,
• En Yüksek sıcaklıklar yaşanır.
21 Aralık’ta; Güney yarım kürede;
• En uzun gündüz,
• En kısa gece,
• En kısa gölge,
• En yüksek sıcaklıklar yaşanır.
Dünyanın şeklinden, günlük ve yıllık hareketinden hiçbir zaman etkilenmeyen özellik: Eksen eğikliğidir.
Harita Bilgisi
• Harita ve plânın en önemli özelliğinin, kuşbakışı çizim ve ölçeğinin olmasıdır.
• Krokiyi harita ve plândan ayıran tek özellik kabataslak olmasıdır.
• Haritalarda bozulma en fazla kutuplarda, en az Ekvator’dadır.
• Haritalarda en fazla ayrıntı plânlarda, en az ayrıntı Atlas Haritalarındadır.
Büyük Ölçekli haritaların;
en olumlu özellikleri ayrıntısının çok ve bozulma oranının az olmasıdır. En olumsuz özellikleri ise, gösterdiği alanın az olması ve duvarda fazla yer kaplamasıdır.
Küçük Ölçekli haritaların;
en olumlu özellikleri gösterdiği alanın fazla olması ve duvarda az yer kaplamasıdır.
Yeryüzü şekillerinin haritalarda gösterilme metodundan; en kullanışlısı izohips metodudur. Tapoğrafya yüzeyini (engebeleri) en iyi ifade eden metod arama metodudur. Her ikisini birden ifade eden en iyi metod kabartma yöntemidir.
İzohipslerde;
En fazla eğitim;çizgilerin sık olduğu yerde,
En az eğim;çizgilerin seyrek olduğu yerlerdedir.
Çizgilerin en sık olduğu yerde;
• En fazla aşındırma,
• En zor tırmanma,
• En kısa uzunluk vardır.
İzohipslerde;
• En yüksek noktayı en içteki çizgi,
• En alçak noktayı en dıştaki çizgi gösterir.
İzobarlarda;
• En derin noktayı, en içteki eğri,
• En sığ yeri en dıştaki eğri gösterir.
İç ve Dış Kuvvetler
• En kısa sürede yeryüzünün şekillenmesi depremler ile olur.
• En fazla deprem Büyük Okyanus çevresi, Atlas Okyanusu kıyıları, Akdeniz ülkeleri ve Doğu Afrika’da görülür.
• En az deprem İskandinavya, Doğu Avrupa, Rusya, Kanada ve Avustralya’da görülür.
Türkiye’de;
• En fazla deprem, Kuzey Anadolu fay hattı, Batı Anadolu fay hattı ve Güneydoğu fay hattı kuşağında olur.
• En az deprem, Konya ovası, Taşeli platosu, Mardin eşiği ve Ergene havzasında olur.
• En şiddetli ve zararlı deprem, tektonik depremdir.
• Volkanizmanın en olumlu özellikleri verimli topraklar ile kurşun, krom, pirit ve manganez gibi madenleri oluşturmasıdır.
Mekanik çözülme;
• En fazla çöllerde, kutuplarda ve dağların yüksek yerlerinde görülür.
• En çok kimyasal çözülme Ekvatoral bölgelerde görülür.
Türkiye’de;
• En verimli taşınmış toprak alüvyondur.
• En fazla yıkanmış toprak laterittir.
• En verimsiz toprak Tundra toprağıdır.
Türkiye’de;
• En fazla heyelan Doğu Karadeniz’de görülür.
• En az heyelan İç Anadolu’da görülür.
• En geniş havzaya Amazon nehri sahiptir.
• En yüksek debiye (akıma), Amazon, Kongo, Missisipi ve Nil nehri sahiptir.
• En düzenli rejime Amazon, Kongo ırmakları sahiptir.As123XütİE
• En çok derine aşındırma akarsu ağzındadır.
• En önemli akarsu aşındırma şekli vadilerdir.
• Denge profilini kazanan akarsuda;
• Eğim en az, hız en az, enerji en az, denizden yükseklik en azdır.
• Türkiye’de rüzgârların en etkili olduğu bölge İç Anadolu’dur.
• Dalga aşındırması en fazla dik kıyılarda etkili olur.
Türkiye’de;
• En fazla falez (yalıyar) Karadeniz kıyılarındadır.
• Gel-git en fazla Kuzeybatı Avrupa kıyılarında görülür.
• Gel-git en belirgin; Bir ay içinde dolunay zamanı, yıl içinde ekinokslarda görülür
İklim• En önemli atmosfer tabakası Troposfer’dir.
• Güneşten alınan enerji miktarı en çok ışınların düşme açısına bağlıdır.
• En büyük açıyla güneş ışınlarını alan yerler, dönenceler arasıdır.
Dünyada;
• En yüksek sıcaklıklar dönenceler civarında görülür.
• En düşük sıcaklıklar orta kuşak karalarının iç kısımlarında olur.
Türkiye’de;
• En yüksek sıcaklıklar Güneydoğu da, en düşük sıcaklıklar Kuzeydoğudadır.
• Basınç, en yüksek 30 derece enlemlerindedir. (Suptropikal-Dinamik Yüksek Basınç)
• Bir izobar haritasında çizgilerin en sık olduğu yerde rüzgar en hızlı eser ve en kısa yolu takip eder.
• Havanın taşıyabileceği en fazla neme maksimum nem yada doyma noktası denir.
Yağışın oluşması için;
• En önce havanın yükselmesi gerekir.
• En çok konveksiyon yağış, Ekvator çevresinde görülür.
Dünyada;
• Yağış rejimi düzenli bir şekilde en fazla yağış alan yer Ekvatoral Bölgedir.
• Yağış rejimi düzensiz olarak en fazla yağış alan yer Muson Asyasıdır.
• En az yağış 30 derece enlemleri civarındadır.
Türkiye’de;
• En fazla yağış Doğu Karadeniz’de,
• En az yağış Tuz gölü civarında,
• En kurak Güneydoğu Anadolu’dur.
• En sıcak iklim ekvatoral iklimdir.
• En soğuk iklim kutup iklimidir.
• En fazla günlük sıcaklık farkı çöl ikliminde, görülür.
• En az günlük sıcaklık farkı Ekvatoral iklimde görülür.
• En fazla yıllık sıcaklık farkı Karasal iklimdedir.
• En az yıllık sıcaklık farkı Ekvatoral iklimdedir.
• En düzenli yağış rejimi Ekvatoral iklimdedir.
• En düzensiz yağış rejimi çöl iklimindedir.
• En çok kışın yağış alan iklim Akdeniz iklimidir.
• En çok sonbaharda yağış alan iklimler ılıman okyanus iklimi ve Karadeniz iklimidir.
• En çok yağışı ilkbahar ve sonbaharda alan iklim Ekvatoral iklimdir.
• Yağış rejimleri birbirine en çok benzeyen iklimler; Muson,Savan ve şiddetli Karasal iklimlerdir
Nüfus ve Yerleşme
Dünyada;
En sık nüfuslu yerler;
Güneydoğu Asya, Avrupa ve Kuzey Amerika’nın doğusudur.
En seyrek nüfuslu yerler;
Kutup bölgeleri, çöller, yüksek dağlar ve Ekvatoral bölgelerin alçak yerleridir. (Amazon ve Kango boyları)
Dünyada;
• En fazla nüfus artışı Afrika, Güney Amerika ve Güney Asya’dadır.
• En az nüfus artışı Avrupa’dadır.
Türkiye’de;
• En sık nüfuslu bölüm, Çatalca-Kocaeli bölümüdür.
• En seyrek nüfuslu bölüm, Hakkari bölümüdür.
• En hızlı nüfusu artan il, İstanbul’dur. (sürekli göç sebebi ile)
Türkiye’de;
• En çok göç alan il, İstanbul’dur.
• En çok göç veren iller, Artvin ve Rize’dir.
Gelişmiş bir ülke ile geri kalmış bir ülke karşılaştırıldığında;
Gelişmiş ülkelerde;
• Orta yaş nüfus en azdır.
• Genç nüfus en azdır.
• Ortalama yaşam süresi en uzundur.
• Doğurganlık en azdır.
• Sanayi gelirleri en fazladır.
• Tarım gelirleri en azdır.
• Okur-Yazar oranı en fazladır.
• Sağlık hizmetleri en fazladır.
• Milli gelir en fazladır.
• Sanayi ürünleri ihracatı en fazladır.
• Tarım ürünleri ihracatı en azdır.
• Sanayi ürünleri ithalatı en azdır.
• Tarım ürünleri ithalatı en fazladır.
• Kent nüfusu en fazladır.
• Kır nüfusu en azdır.
• Nüfus artışı en azdır.
• Üretim en fazladır.
• İç göç en azdır.
• Dışarıdan gelen işçi en çoktur.
• Tarımın iklime bağımlılığı en azdır.
• İklimin nüfus dağılışına etkisi en azdır.
• Modern tarım metodu en fazladır.
• Bağımlı nüfus en azdır.
• Alt yapı sorunu en azdır.
• Bebek ölümü en azdır.
Dünyada;
En fazla nüfuslanmış kıta Asya, en az nüfuslanmış kıta Avustralya’dır.
Türkiye’de;
• En fazla göç veren bölge Karadeniz’dir.
• En az göç veren bölge Marmara’dır.
• En fazla nüfuslanmış bölge Marmara’dır.
• En az nüfuslanmış bölge Güneydoğu Anadolu’dur.
Tarım ve Ekonomi
• En fazla intensif tarım Batı Avrupa ülkelerinde uygulanır.
• En fazla kakao Brezilya’da üretilir.
• En çok kauçuk ABD’de üretilir.
• En çok hurma; Irak, Mısır, Arap ülkelerinde üretilir.
• En fazla yer fıstığı; Hindistan’da üretilir.
• En fazla pamuk; BDT ve ABD’de üretilir.
• En çok çay; Hindistan, Çin ve Srilanka’da üretilir.
• En çok portakal; ABD ve Brezilya’da üretilir.
• En çok muz; Brezilya, Hindistan, Filipinler, Endonezya ve Ekvatorda üretilir.
• En çok pirinç; Muson Asya’sında üretilir.
• En çok mısır; ABD’de üretilir.
• En çok buğday; ABD, BDT, Kanada, Arjantin, Türkiye ve Hindistan’da üretilir.
• En fazla fındık; Türkiye’de üretilir.
• En fazla incir; Türkiye’de üretilir.